Sadələşdirilmiş vergi ödəyicilərinin gələn il yanvarın 1-dən gəlir və ya mənfəət vergisi ödəyicisi olması bəzi xidmət sahələrinə baha başa gəlir.
Xüsusən intellektual mülkiyyət sahiblərinə aiddir.
Xidməti müqavilə ilə işləyən ekspertlər, xarici mətbuat orqanlarının Azərbaycandakı əməkdaşları, eləcə də, ölkə daxilində jurnalistika fəaliyyəti göstərən böyük bir qrup vergi öhdəliyinin artmasından narahatdır.
Niyə 50 faiz yox, 20 faiz?
Sadələşdirilmiş vergi ödəyicisinin gəlir və ya mənfəət vergisi ödəyicisi olmaq imkanı və bu halda vergi yükünün beş dəfəyədək azalacağı ilə bağlı açıqlamaya münasibət bildirən iqtisadçı ekspert Rövşən Ağayevin sözlərinə görə, vergi rəsmisi dəyişikliyi əsaslandırmaq üçün hipotezadan istifadə edib.
“Nazirliyin əməkdaşı bildirdi ki, 20 faiz rentabellik olarsa… Bəlkə, 50 faiz rentabelliklə işləyir, bəlkə, 5 faiz. Yəni rentabellilik arqumentinin özü mübahisəlidir, çünki hipotezadan istifadə etdikdə, onun müdafiəsi üçün ciddi arqumentlər gətirilməlidir. Və hipoteza irəli sürür ki, 20 faiz olarsa, bəlkə, daha çoxdur. Və niyə 50 faiz yox, 20 faiz?”
Elə sahələr var ki, vergi yükü artır
Ekspert qeyd etdi ki, elə sahələr var ki, orada rentabellik 100 faizdir. Məsələn, intellektual xidmət göstərənlərin elə bir xərci yoxdur.
“Tutaq ki, xarici mətbuat orqanının Azərbaycandakı müxbiri 10 min manat qazanır, bu, elə onun gəliri ola bilər, çünki istifadə etdiyi bir internetdir və əlavə elə bir xərc maddəsi yoxdur. Bu halda vergi əməkdaşının dediyi kimi, 83 manat deyil, 500 manat vergi ödəməlidir, halbuki sadələşdirilmiş vergi imkan verirdi ki, xidmət göstərən rayonda işləyirsə, 200 manat, Bakıda işləyirsə, 400 manat ödəsin”.
Nazirlik rəsmisinin çıxışından qeyd
Qeyd edək ki, Vergilər Nazirliyinin Vergi siyasəti Departamentinin baş direktoru Samirə Musayeva bu məsələyə belə şərh vermişdi:
“Çünki bildiyimiz kimi, sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi ümumi dövriyyənin 4 faizi qismində vergi ödəyirdi. Gəlir vergisi isə gəlirlərdən xərclər çıxıldıqdan sonra yerdə qalan gəlir və ya hüquqi şəxsin mənfəətidir.
Şərti mənfəətlilik dərəcəsini 20 faiz götürsək, aylıq 10 min manatadək gəlir əldə edən şəxslərdə 4 faiz sadələşdirilmiş vergidə sahibkar 400 manat vergi ödəyirdisə, bu gün gəlir vergisinə keçdiyi və yenə də 20 faiz rentabelliklə işlədiyi halda dövlətin verdiyi gəlir və mənfəət vergisi üzrə 75 faizlik güzəşt tətbiq edilməklə, cəmi 83,3 manat vergi ödəyəcək.
Yəni müqayisə etsək, 400 manatdan 83 manata düşür. Sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olmaq hüququ məhdudlaşdırılan sahibkar vergi uçotunu dəqiq və şəffaf apardığı halda, vergi yükü, əslində, dəfələrlə aşağı salınıb”.
Vergisi sadə olanlar kimlərdir?
Ekspert 75 faiz vergi güzəştinin verilməsinin də əleyhinədir:
“Bu, sağ əllə sol qulağı qaşımaq kimi bir şeydir. Ondansa mənfəət vergisini differensiallaşdırsınlar”.
Sadələşmiş vergi ödəyicisi kimi qalanlar kimlərdir?
İqtisadçının sözlərinə görə, bu kateqoriya kifayət qədər daralıb:
“Bu kateqoriyaya düşənlərin bir qismi patent ödəyiciləridir, məsələn, dərzilər aiddir. Ümumiyyətlə, patent ödəyicilərinin sadələşmiş vergiyə aid edilməsinin tərəfdarı deyiləm. Onlar gəlir vergisi ödəyiciləri olmalıdırlar, çünki patent gəlirlər əsasında təyin edilir, Türkiyədə də belədir”.
Bundan başqa, sadələşmiş vergi ödəyicilərinə 200 minə qədər dövriyyəsi olan ticarətçilər, ictimai iaşə, sərnişindaşıma xidməti daxildir. İctimai iaşə fəaliyyəti üzrə 8%-lik sadələşdirilmiş vergi dərəcəsi isə saxlanılır.
Verginin analitik bazası olmalıdır
Ekspert vergi sahəsində sistemli iş, analitik bazanın çox yüksək səviyyədə olmasının vacibliyini vurğuladı.
“Verginin analitik bazası olmalıdır, orada makroiqtisadiyyatı bilən mütəxəssislər çalışmalıdır. Mətbuata isə açıqlama belə olmalı idi: Hesablama aparmışıq, səkkiz min manata qədər vergini ləğv etmişik. Bu göstərir ki, bu qədər işçi qüvvəsi yaxın bir ildə bu qədər, iki ildə bu qədər, üç ildə bu qədər leqallaşacaq. Açıqlamalar konkret hesablamalarla verilməlidir”.